http://elenihoreanthi-keimena.blogspot.com/ Κριτική για το μυθιστόρημα “Η Ιωάννα μέσα στα άσπρα”
Σύγχρονη ελληνική πεζογραφία / μυθιστόρημα Ελένη Χωρεάνθη : Επιλογή & παρουσίαση βιβλίων
Πάνος Καπώνης : “Η Ιωάννα μέσα στ’ άσπρα”
Συνήθως, όταν ο άνθρωπος φτάνει στο τέλος του βίου του, παίρνει νοερά τη ζωή του από την αρχή, από το σημείο στο οποίο τον οδηγούν οι αναμνήσεις του, από κει που συνειδητοποίησε ότι υπάρχει και γύρω του κινείται ένας ολόκληρος κόσμος. Ωστόσο, ο Πάνος Καπώνης στο νέο μυθιστόρημά του πράττει το εντελώς αντίθετο. Αρχίζει την αφήγηση της ιστορίας του από το τέλος, από την κηδεία της ηρωίδας του, χωρίς ουσιαστικά να αναφέρεται στο γεγονός αυτό παρά μόνο υπαινικτικά. Αρκείται να μας πει ότι ήταν “Η Ιωάννα μέσα στ’ άπρα”, ότι “ο παραδοσιακός καφές που δεν πινόταν. Τα σκληρά κουλουράκια κι ένα κονιάκ χωρίς αστέρια που σε προκαλούσε να το χύσεις. Και η μνήμη σκληρή κι αμείλικτη. Πάει κι αυτό είπα μέσα μου (…). Όμως τέλειωσε ή τις επόμενες ημέρες θα ξετυλίγονταν μες στις σκέψεις μου μια ιστορία που στον 21ο αιώνα θα φάνταζε σαν παραμύθι. (…) Πίσω, στο πέτρινο σπίτι της οδού Δωριμάχου. Εκεί όπου η Ιωάννα γεννήθηκε και μεγάλωσε μέσα στη δεκαετία του 50…”Με πρόσχημα και σημείο αναφοράς την “Ιωάννα μέσα στ’ ‘ασπρα”, αρχίζει την αφήγησή του, μιλώντας με γνώση της ιστορίας για την ταραγμένη εκείνη εποχή εξιστορώντας με το δικό του τρόπο απλά και επαγωγικά όλα όσα συνέβησαν στην Ελλάδα μετά τον Εμφύλιο που οι Έλληνες ήταν μοιρασμένοι δεξιά κι αριστερά, τα ξερονήσια γεμάτα εξορισμένη Ελλάδα και η ζωή των Ελλήνων ήταν κατακερματισμένη· δίνει σημαντικές πληροφορίες, αλλά ενταγμένες μέσα στη μυθοπλασία ως μέρη της αναπόσπατα και αφομοιωμένες έχοντας ως υποβόσκοντα συνδετικό κρίκο το ειδύλλιο της Ιωάννας και του Λουκά που αν και ξεκίνησε τόσο όμορφα, δεν είχε αίσιο τέλος.Οι έξοχες περιγραφές, συγκρατημένα λυρικές, εστιάζουν στο ουσιώδες, στο συγκεκριμένο και σημαντικό, συστηματικά, αποφεύγοντας την περιγραφή σκληρών εικόνων και περιστατικών, όπως ακριβώς συμβαίνει στην αρχαία τραγωδία. Τι άλλο είναι η ζωή, παρά μια συνεχιζόμενη τραγωδία και με χαρακτηριστικά κωμικοτραγικά γεγονότα.Το κέντρο βάρους της εύληπτης μυθιστορηματικής αφήγησης αποτελεί η Αιτωλοακαρνανία ως γεωγραφικός χώρος με τις αναπόφευκτες αλλαγές στη χρήση της γης, όσο και κυρίως ιστορικά με όσα θλιβερά συνέβησαν εκεί στα χρόνια του Εμφυλίου και τη μετεμφυλιακή αδελφοκτόνο περίοδο.Πρόκειται για ένα πολύ καλό βιβλίο, ένα μυθιστόρημα σύντομο, εξαιρετικά συναρπαστικό που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την αρχή ως το τέλος, με την Ιωάννα, την τραγική, όπως εξελίχτηκε η υπόθεση, ηρωίδα, να προαναγγέλλει το τέλος της, όπως καταρρέει η φθίνουσα μέρα με τη μέρα πολύπαθη ζωή της, έγκλειστη σε ένα ψυχιατρείο. Ιδού πώς ο καλός συγγραφέας και σημαντικός ποιητής και νομικός, κλείνει τον κύκλο της ιστορίας και μαζί της γλαφυρής και ιστορικά τεκμηριωμένης αφήγησής του με οκτώ σελίδες σημειώσεις /παραπομπές στα σχετικά ιστορικά γεγονότα της εποχής που τον ενέπνευσε να γράψει ένα τόσο ενδιαφέρον, όσο και γλαφυρό ιστορικό /κοινωνικό/ ανθρωποκεντρικό /ελληνοκεντρικό μυθιστόρημα:“Η Ιωάννα […] έσυρε τα εκατό κιλά της στο δωμάτιο ‘114’ και κάθισε στο κρεβάτι της. Έβγαλε απ’ την τσέπη της ένα σκίτσο του Λουκά, που απ’ την πολλή χρήση είχε ξεθωριάσει και ξέσπασε σε λυγμούς. Έπειτα από κάποια ώρα κι ενώ ακόμα κυλούσαν τα δάκρυά της, δύο νοσηλευτές την έβαλαν στο κρεβάτι της και την έδεσαν για προληπτικούς λόγους.Η νύχτα έμπαινε σκοτεινή από το σιδερόφρακτο παράθυρο και η Ιωάννα κρύωνε. Κρύωνε πολύ.Έξω άρχισε να βρέχει. Από τα φύλλα των δέντρων που σκέπαζαν την αλέα της κλινικής, έσταζαν οι σταγόνες της βροχής και λάσπωναν τα πάντα”.Τόσο απλά. Τόσο σύντομα. Τόσο τραγικά.Ω, Θεέ μου, πόσο είχε καταρρακωθεί, ρημαχτεί, απαξιωθεί και ευτελισθεί η ζωή των ανθρώπων από τα μετακατοχικά πάθη και τα παθήματα του διχασμού και του αδελφοκτόνου σπαραγμού.ΕΛΕΝΗ ΧΩΡΕΑΝΘΗ*
