Μια πρώτη κριτική ματιά στη ποίηση του Πάνου Καπώνη

Πυρήνες υετού / Τηλέμαχος Χυτήρης – Χάρτης (hartismag.gr)

https://www.hartismag.gr/ Ο Πά­νος Κα­πώ­νης εί­ναι ένας από τους πρω­το­εμ­φα­νι­σθέ­ντες ποι­η­τές της απο­κα­λού­με­νης «Γε­νιάς του ‘70». Άρ­χι­σε να δη­μο­σιεύ­ει τα ποι­ή­μα­τα του ήδη από το 1968 εν μέ­σω δι­κτα­το­ρί­ας , πρώ­τα στην Αν­θο­λο­γία Νέ­ων ποι­η­τώ­ν’ (1968) και ύστε­ρα στο πε­ριο­δι­κό Λω­τός ’(1969).
Από την πρώ­τη στιγ­μή η ποί­η­ση του δια­κρί­θη­κε για την αιχ­μη­ρό­τη­τα της αμ­φι­σβή­τη­σης της απέ­να­ντι στα πο­λι­τι­κά γε­γο­νό­τα της επο­χής (στρα­τιω­τι­κό πρα­ξι­κό­πη­μα 1967) και τον κοι­νω­νι­κό αντί­κτυ­πο που δη­μιούρ­γη­σαν. Μια ποί­η­ση γραμ­μέ­νη σε γλώσ­σα νε­ω­τε­ρί­ζου­σα, με απλό­τη­τα και ελεύ­θε­ρες beat επιρ­ρο­ές της ση­μα­δια­κής δε­κα­ε­τί­ας του ’60.
Ο Κα­πώ­νης δεν έπα­ψε να γρά­φει ποί­η­ση μέ­χρι σή­με­ρα, 54 χρό­νια με­τά, που δεί­χνει πό­σο δε­μέ­νος κι αφο­σιω­μέ­νος εί­ναι σε αυ­τό που επέ­λε­ξε να κά­νει από την εφη­βεία του ακό­μα. Το τε­λευ­ταίο βι­βλίο ποί­η­σης με τον ευ­φά­ντα­στο τί­τλο Πυ­ρή­νες υε­τού’ απο­τε­λεί­ται από τρία δια­κρι­τά μέ­ρη: η πρώ­τη ενό­τη­τα έχει τον ομώ­νυ­μο τί­τλο όλης της συλ­λο­γής και πε­ρι­λαμ­βά­νει 15 ποι­ή­μα­τα (2013-2014), η δεύ­τε­ρη ενό­τη­τα έχει τον τί­τλο «Μυ­θο-λο­για» (2015-2018) και 23 ποι­ή­μα­τα και η τρί­τη ενό­τη­τα «Τα εν Αν­δρω» (2019-2021) 9 ποι­ή­μα­τα.

Το πρώ­το που πα­ρα­τη­ρεί κα­νείς αβί­α­στα δια­βά­ζο­ντας τα ση­με­ρι­νά ποι­ή­μα­τα του Πά­νου Κα­πώ­νη εί­ναι ότι μέ­νουν δια­κρι­τι­κά πι­στά στον αρ­χι­κό πυ­ρή­να της αμ­φι­σβή­τη­σης, με την ανά­μνη­ση αλ­λά και την με­τε­ξέ­λι­ξη του κοι­νω­νι­κού και πο­λι­τι­κού πε­ρί­γυ­ρου της επο­χής μας, και εί­ναι εμ­φα­νής η ανά­πτυ­ξη, μέ­σα στα χρό­νια, του προ­σω­πι­κού ποι­η­τι­κού και εκ­φρα­στι­κού του λό­γου.

^{Ασφυκτια πίσω απ’ τον έρημο δρόμο / Μέχρι την ημέρα του Νοέμβρη, που / Σκοτεινές στολές παραβιάζουν την ησυχία / Και γεμίζει ο δρόμος κόσμο / Πρόσωπα ωχρά που γύρισαν νεκρά / Πίσω από σκούρα άρματα μάχης.  («Αναρχικό Κηροπήγιο»)}

Ο ποι­η­τής δεν κρύ­βει την απο­γο­ή­τευ­ση του από την από­στα­ση που πή­ραν τα εφη­βι­κά του όνει­ρα από μια απο­ξε­νω­μέ­νη κα­θη­με­ρι­νή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα που με τον και­ρό επι­βλή­θη­κε, επί­πε­δη, πα­θη­τι­κή, χω­ρίς εξάρ­σεις.

^{Έτσι σας είπα ποιητικά κάτι κοινότοπο / Που συνθέτει κάποιο ποίημα, απλά να πω / Κάτι για τον καιρό, όπως συνήθως λέμε / Όταν καθόμαστε άγνωστοι στις πολυθρόνες μας / Αμήχανοι μέσα στις πόζες της σιωπής μας. («Καιρικά φαινόμενα»)}

Ο ποι­η­τής δεν στέ­κε­ται σε όσα έχει κα­τα­κτή­σει στην πο­ρεία του, αλ­λά συ­νε­χώς ψά­χνε­ται και προ­χω­ρά με την τόλ­μη που απαι­τεί­ται σε μια νέα δη­μιουρ­γι­κή προ­σπά­θεια. Ο στί­χος εί­ναι σε γλώσ­σα κα­θη­με­ρι­νή, άμε­ση, προσ­διο­ρί­ζο­ντας την ποι­η­τι­κή του ωρι­μό­τη­τα αλ­λά και την ευαι­σθη­σία η οποία πα­ρα­μέ­νει αναλ­λοί­ω­τη στο χρό­νο. Στη δεύ­τε­ρη ενό­τη­τα της συλ­λο­γής, η Μυ­θο-λο­για γί­νε­ται αφορ­μή να συν­δέ­σει τους πρω­τα­γω­νι­στές της Ιστο­ρί­ας και των μύ­θων με το δι­κό του σή­με­ρα, η Ηλέ­κτρα εί­ναι η οι­κο­γε­νεια­κή γά­τα, η Σαπ­φώ μπαί­νει δί­πλα του στο αυ­το­κί­νη­το, ο Αχε­λώ­ος ξα­να­ζω­ντα­νεύ­ει τον εφη­βι­κό του έρω­τα. Συγ­χέ­ο­ντας σκο­πί­μως τον Αχε­λώο με τον Αχέ­ρο­ντα, δη­λα­δή με­τα­φο­ρι­κά τον έρω­τα με το θά­να­το, προ­κα­λεί και με­τα­φέ­ρει πο­λύ δια­κρι­τι­κά την προ­σω­πι­κή του συ­γκί­νη­ση στον ανα­γνώ­στη.

^{Σε περίμενα στο φιδογυρισμα του ποταμού / Του Αχελώου ποταμού όχι του Αχέροντα / … Εσύ ήσουν αιθέρια με το γαλάζιο σου βλέμμα / Να βλέπεις τα νερά που δε νίκησε ο Ηρακλής / Κι εγώ ισχνός απλά να αντιφεγγίζω μέσα τους / Χωρίς τον οβολό μου στο πέρασμα του έρωτα}

Στο ποί­η­μα «Ισμή­νη εν Αγρι­νίω» ο Κα­πώ­νης φέρ­νει τον οί­κο των Λα­βδα­κι­δών στο σή­με­ρα και στον τό­πο γέν­νη­σης του, σε μια αλη­θι­νή ιστο­ρία όπου στην Ισμή­νη –κό­ρη κα­τη­χη­τι­κού– απα­γο­ρεύ­ε­ται ο έρω­τας και τα νε­α­νι­κά του σκιρ­τή­μα­τα, από τα ήθη και τη συ­ντη­ρη­τι­κή νο­ο­τρο­πία της κλει­στής κοι­νω­νί­ας. Το οι­κο­γε­νεια­κό πε­ρι­βάλ­λον –με­σαιω­νι­κό στις αντι­λή­ψεις του– αντι­δρά έντο­να και με τη βί­αιη επι­βο­λή του κα­τα­δι­κά­ζει για πά­ντα τη νέα!

^{Έτσι την οδήγησε βίαια μισόγυμνη όπως τη βρήκε / Με το ασθενοφόρο του Ερυθρού Σταυρού στην κλινική / Για θεραπεία της απαγορευμένης ερωτογενούς της ζώνης} /

Η τρα­γω­δία των αρ­χαί­ων που άν­θι­σε πε­ρι­γρά­φο­ντας για πρώ­τη φο­ρά τα κρύ­φια της αν­θρώ­πι­νης ψυ­χής και τις συ­γκρού­σεις της με τη ηθι­κή της κοι­νω­νί­ας, συ­νε­χί­ζε­ται και σή­με­ρα και θα συ­νε­χί­ζε­ται όσο θα υπάρ­χουν άν­θρω­ποι. Εξού και η δια­χρο­νι­κή επι­τυ­χία των με­γά­λων μας τρα­γι­κών οι οποί­οι με­τάγ­γι­σαν με την με­γα­λειώ­δη τέ­χνη τους στο ευ­ρύ κοι­νό την αλή­θεια, που μα­ζί με τους πει­ρα­σμούς ζει επι­με­λώς κρυ­πτό­με­νη, ελ­λο­χεύ­ο­ντας την στιγ­μή που ανα­πό­φευ­κτα θα εκ­δη­λω­θεί κο­ρυ­φώ­νο­ντας την τρα­γω­δία. 

^{Η σημερινή Ισμήνη υπέστη τα αλλεπάλληλα ηλεκτροσόκ / Των μεθόδων σωματικών βασανιστηρίων της ψυχιατρικής / Που την έκλεισαν για να ξεχάσει τον νεανικό της έρωτα / Κι όταν χρόνια μετα περνούσε απ’ έξω η Αντιγόνη / Την έβλεπε να κοιτάζει μέσα από τα σίδερα του παραθύρου} / ^{Μέχρι που την κήδεψαν ένα βροχερό κρύο πρωινό} / ^{Το σωτήριο έτος δυο χιλιάδες δέκα τέσσερα μ.Χ.}

Η τε­λευ­ταία ενό­τη­τα της συλ­λο­γής «Τα εν Άν­δρω», εί­ναι εμπνευ­σμέ­να από το Αι­γαίο σαν αφορ­μή, για­τί μέ­σα σε αυ­τά ενυ­πάρ­χει ο ανα­πό­φευ­κτος Πυ­ρή­νας υε­τού δη­λα­δή ο Πυ­ρή­νας της Ποί­η­σης που δεν εί­ναι άλ­λο από το υπαρ­ξια­κό φαι­νό­με­νο και αί­νιγ­μα. Γι’ αυ­τό θα απο­μο­νώ­σω από το «Ακρο­τε­λεύ­τιο» ποί­η­μα τις πα­ρα­κά­τω στρο­φές που δεί­χνουν κα­θα­ρά ότι η ποί­η­ση που συ­νο­δεύ­ει τη ζωή του Πά­νου Κα­πω­νη δεν έχει σκο­πό να τον εγκα­τα­λεί­ψει μέ­χρι το τέ­λος, και πως θα μπο­ρού­σε αλώ­στε; Με ποιον άλ­λο τρό­πο θα επε­σή­μα­νε την ποι­η­τι­κή φύ­ση του δη­μιουρ­γού της;
Η ποί­η­ση για κά­θε ποι­η­τή εί­ναι η βα­θύ­τε­ρη συ­νέ­πεια της ύπαρ­ξης κι αυ­τό κα­τα­φα­νώς ισχύ­ει και για τον Κα­πώ­νη. Η τε­λευ­ταία ποι­η­τι­κή του συλ­λο­γή Πυ­ρή­νες υε­τού το απο­δει­κνύ­ει με την πρώ­τη μα­τιά.

^{Ακόμα ψάχνεις τους δαίμονες / Που σε έκλεισαν στα τείχη / Των μεσαιωνικών κάστρων / Με την καθημερινή μορφή του ποιητή / Σ ’ένα ουρανό, τον ίδιο ουρανό / Ακόμα ψάχνεις εκεί στις ατέλειωτες ακτές / Την άμμο της ερήμου που σε σκέπασε / Τόσα άχρονα χρόνια στον πλανήτη / Με τον αγέρα να οδηγεί στον παράδεισο / Στον παράδεισο, τον Παράδεισο}